نقد منتهی الآمالکتاب منتهی الامال فی تواریخ النبی والآل اثر شیخ عباس قمی می‌باشد. ۱ - محتوای کتابحاج شیخ عباس قمی (۱۳۵۹ ق/ ۱۳۱۹ش) این کتاب دوجلدی را درباره فضایل و مناقب و حوادث دوران زندگانی چهارده معصوم در چهارده باب تدوین کرده است که هر باب، اختصاص به یک معصوم دارد. جلد نخست آن، از زندگی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تا زندگی امام حسین (علیه‌السّلام) و جلد دوم از زندگی امام سجاد (علیه‌السّلام) تا امام دوازدهم (علیه‌السّلام) را شامل می‌شود. ۱.۱ - مبحث مربوط به امام حسینباب پنجم که مربوط به امام حسین (علیه‌السّلام) است، نسبت به باب‌های دیگر، حجیم‌تر است و حدود یک پنجم کتاب را دربرمیگیرد. این باب دارای چهار مقصد و یک خاتمه است و هر مقصد دارای چندین فصل است. مقصد اول که چهار فصل است، درباره ولادت آن حضرت و برخی از مناقب وی و برخی از اخبار درباره ثواب گریستن بر حضرت و اخباری درباره شهادت وی است. مقصد دوم که دارای هفت فصل است، به قیام آن حضرت از آغاز تا ورود به کربلا و شهادت مسلم بن عقیل و دو کودکش پرداخته است. مقصد سوم که پنج فصل است، از ورود امام حسین (علیه‌السّلام) به کربلا تا شهادتش است. مقصد چهارم که دارای دوازده فصل است، به وقایع پس از شهادت امام (علیه‌السّلام) و بردن اسرا به شام و کوفه و خطبه‌های امام سجاد (علیه‌السّلام) و حضرت زینب و دیگران تا بازگشت اهل بیت (علیه‌السّلام) به مدینه و نیز برخی از مراثی درباره آن حضرت و نیز معرفی فرزندان امام (علیه‌السّلام) پرداخته است. خاتمه درباره مطالبی از قبیل اهمیت برپایی مجالس عزاداری و انتقاد از وضعیت روضه خوانی و عزاداری و چنان که در نفس المهموم نیز نگاشته است، پند و اندرزهایی به اهل منبر و ذاکران مصائب امام حسین (علیه‌السّلام) است. تاریخ پایان نگارش کتاب، شب ۲۳ رمضان سال ۱۳۵۰ قمری است. [۱]
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۳، ص۲۱۴۸، تحقیق ناصر باقری بیدهندی.
۱.۲ - گزارش‌های ضعیفبا وجود آنکه این اثر، پس از نفس المهموم و در دهه آخر زندگی مؤلف نوشته شده و حاصل آخرین مطالعات، تاملات و بررسی‌های وی است، بخش مربوط به امام حسین (علیه‌السّلام) و گزارش قیام عاشورا _که مورد بررسی این نگاشته است_ از نقل گزارش‌های ضعیف، مصون نمانده است. از این رو برخی از گزارش‌ها همانند گزارش چگونگی به میدان رفتن و نبرد حضرت عباس، [۲]
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۸۸۲_ ۸۸۵.
گزارش وداع امام (علیه‌السّلام) با زنان اهل بیت (علیه‌السّلام) ، [۳]
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۸۸۷_ ۸۸۸.
جریان رفتن امام حسین (علیه‌السّلام) با اسبش کنار شریعه فرات و تعارف کردن آب به یکدیگر [۴]
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۸۹۸_ ۸۹۹.
گزارش وداع دوم امام (علیه‌السّلام)، [۵]
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۸۹۹_ ۹۰۰.
[۶]
مجلسی، محمد باقر، جلاء العیون، ص۳۷۴.
[۷]
واعظ کاشفی، روضة الشهداء، ص۴۳۳.
نقل گزارش ابن شهرآشوب درباره کشته شدن ۱۹۵۰ نفر به دست امام (علیه‌السّلام) [۸]
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۸۹۷.
و جریان مسلم جصاص، [۹]
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۹۳۶_ ۹۳۸.
از منقولات ضعیف و غیرمعتبر این کتاب هستند.۲ - ارزش کتاب منتهی الآمالبا این وجود، این اثر از آثار کم نظیر و ارزشمند در روایت تاریخ عاشوراست. از این رو از این نگاشته، استقبال بسیار شده و تاکنون چاپ‌های متعدد و گوناگونی از آن به بازار عرضه شده است. در سال‌های اخیر، یک چاپ سه جلدی با تصحیح و تحقیق آقای ناصر باقری بیدهندی، منتشر شده که بهترین چاپ است. همچنین این کتاب تاکنون دو بار به عربی ترجمه شده است؛ ترجمه نخست آن را نویسنده سوری دکتر نادر التقی، و ترجمه دوم را سید هاشم میلانی انجام داده‌اند. ۳ - پانویس
۴ - منبعپیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۱۴۱_۱۴۳. رده‌های این صفحه : بررسی و نقد مقاتل | تاریخ زندگانی امام حسین | تاریخ نگاری | مقتل پیشوایی | مقتل جامع سیدالشهداء | مقتل نگاری | نهضت عاشورا
|